Rozwój mowy dziecka od narodzin do 7 roku życia.

Podstawową wiedzę o tym, jak rozwija się mowa dziecka powinien posiadać każdy rodzic, aby umiejętnie kierować jej rozwojem.

Dziecko poznaje świat, dzięki rozumieniu mowy, a umiejętność mówienia pozwala mu wyrazić swoje spostrzeżenia, pragnienia i uczucia. Podstawową wiedzę o tym, jak rozwija się mowa dziecka powinien posiadać każdy rodzic, aby umiejętnie kierować jej rozwojem. Bez tej wiedzy możesz dziecku zaszkodzić, wymagając tego, czemu sprostać nie może, czy też lekceważąc, przeoczając niepokojące sygnały. 

Nadawanie mowy i jej odbiór zależne są od czynności:

• mózgu, z których najważniejsze są zjawiska powstające w strukturach korowych, ale ważne są także zjawiska zachodzące w układzie pozapiramidowym i drogach nerwowych
• narządów mownych (oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych); kierowanych przez struktury korowe i zależnych także od działania nerwów obwodowych oraz od budowy anatomicznej wymienionych narządó
• narządu słuchu i od jego właściwości, warunkujących słyszenie i rozumienie mowy innych osób, a także kontrolę mowy własnej (w percepcji mowy bierze udział w pewnym stopniu także narząd wzroku, umożliwiający odczytywanie mowy z ruchów ust) 

Etapy rozwoju mowy.

Rozwój mowy dziecka od narodzin do 7 roku życia dzielimy na cztery okresy: okres melodii, okres wyrazu, okres zdania i okres swoistej mowy dziecięcej.

OKRES MELODII - OD URODZENIA DO 1 ROKU ŻYCIA

Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku, po którym można rozpoznać jego potrzeby.

Około 7-8 miesiąca życia dziecko zaczyna reagować na mowę, doskonale rozróżnia melodię mowy, tzn. na podniesiony tom reaguje płaczem, a na mowę cichą, pieszczotliwą reaguje uśmiechem, jest zadowolone.

Około 10 miesiąca życia pojawiają się echolalie. W okresie tym dziecko zaczyna przejawiać tendencję do powtarzania własnych i zasłyszanych słów. Dziecko zaczyna kojarzyć wielokrotnie powtarzane dźwięki ze wskazywaniem odpowiedniej osoby lub przedmiotu.

Około 12 miesiąca życia dziecko zaczyna rozumieć, co do niego mówimy, reaguje na swoje imię, jest w stanie zrozumieć więcej niż samo potrafi powiedzieć. Pojawiają się pierwsze wyrazy wypowiadane ze zrozumieniem.

Co ciekawe rozwój mowy w okresie melodii postępuje zazwyczaj równolegle z rozwojem fizycznym:
- fazie głużenia odpowiada umiejętność unoszenia głowy;
- gaworzeniu - umiejętność siadania,
- pierwszym wyrazom - pozycja pionowa, stawanie na nóżki.

OKRES WYRAZU - OD 1 DO 2 ROKU ŻYCIA

Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć. W słowniku dziecka pojawiają się samogłoski, takie jak: a, u, i, e, zazwyczaj oraz spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć, czasem ź, dź. Pojawiają się też onomatopeje, np. mu, chał-chał, miał, itp.

Pojawiają się wyrazy takie jak: mama, tata, papa, papu. Dziecko początkowo upraszcza budowę słów wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu, np. miś-mi, daj-da, jeszcze-eszcze, zabacz-ać.

Między 14-15 miesiącem życia dziecka, następuje rozkwit wymawianych przez dziecko pojedynczych wyrazów. Jest to spowodowane burzliwym rozwojem ruchowym, jak i umysłowym dziecka. Dziecko zaczyna chodzić, następuje rozwój spostrzegania i pamięci dziecka, a także intensywne poznawanie otaczającego świata i nazywanie przez dziecko interesujących go przedmiotów, a także odgrywanie ich cech.

OKRES ZDANIA - OD 2 DO 3 ROKU ŻYCIA.

Między 2 a 3 rokiem życia następuje rozkwit mowy dziecka. Dziecko zaczyna budować zdania, początkowo są to zdania proste, które są złożone z dwóch, trzech wyrazów, następnie przechodzi w wypowiedzi dłuższe, cztero - pięcio wyrazowe. Pierwsze zdania są twierdzące, a następnie pojawiają się zdania pytające i rozkazujące. Dziecko używa przede wszystkim rzeczowników, czasowniki początkowo używane są w formie bezokolicznika. Przypadki są używane często niepoprawnie. Dziecko nie potrafi jeszcze wypowiadać poprawnie wszystkich głosek - głoski trudne, są zastępowane głoską łatwiejszą.

Dziecko słyszy błędnie wypowiedziane słowa i poprawia je. Świadczy to o różnicowaniu słuchowym prawidłowej, jak i nieprawidłowej wymowy słów. Na tym etapie mowa dziecka jest zrozumiała nie tylko dla najbliższych, ale także dla otoczenia.

W tym okresie dziecko wypowiada prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l, oraz samogłoski ustne: a, o, u, e, y, i, a, czasem nosowe: ą, ę. Pod koniec tego okresu pojawia się: s, z, c, dz, które wcześniej było zastępowane przez dziecko: ś, ź, ć, dź.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECKA - OD 3 DO 7 ROKU ŻYCIA.

Mowa w dalszym ciągu się rozwija, następuje rozwój artykulacyjny, wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija się umiejętność budowania zdań złożonych. U czterolatków w dalszym ciągu występują zniekształcenia, ale w nieco mniejszym stopniu. Pojawiają się neologizmy.

Dziecko 3 letnie, potrafi porozumieć się z otoczeniem, jego mowa jest już w pewnym stopniu ukształtowana, jednak jej rozwój odbywa się w dalszym ciągu i często pojawiają się błędy. Dziecko trzyletnie powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe, spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, t, d, n, l, ł, j. Pojawiają się również głoski takie jak: s, z, c, dz. Dziecko już umie wypowiadać większość z tych głosek poprawnie w izolacji, a w mowie potocznej zastępuje je zaś głoskami łatwiejszymi. Dziecko zmiękcza głoski: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż na głoski: ś, ź, ć, dź.

Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, które mogą utrzymywać się do 5 roku życia, to:

• opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (zupa pomidorowa = zupa midolowa, lokomotywa - komotywa)
• przestawianie głosek w wyrazie (ławka = wałka);
• tworzenie nowych wyrazów (zadzwonić + telefonować = zatelefonić, żelazko = prasowaczka, oparcie krzesła = opieranka).
• głoska r może być wymawiana jako  j  lub  l , ewentualnie jako  ł ,
• zamiast  f  występuje często  ch  i odwrotnie.

Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań.

• utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś, ż, ć, dż;
• głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne;
• pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić;
• może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np.: sztół, czukierek; 

Dziecko 5 letnie, mowa dziecka w tym wieku powinna być zrozumiała a wypowiedzi dziecka wielozdaniowe

• dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz
• głoska r powinna być już wymawiana, chociaż często pojawia się dopiero w tym okresie;
•  wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie;
• dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania
• dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu;

Dziecko 6 letnie. powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie.

• powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r;
• umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa) oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, ciężaru, funkcji użytkowej
• dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania)
• wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu
• samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę
• wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie
• określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, wewnątrz itp.)
• określać kierunek (do tyłu, na wprost, w bok itp.)

NORMY ROZWOJOWE

Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:

0 -1 roku - komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala;

1 - 2 lat - Używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi. Wypowiada się jednowyrazowo: np.: kaczka - kaka, pomidor - midol;

3 lat - porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch);

4 lat - wymawia głoski s, z, c, dz;

5 - 6 lat - wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r;

7 lat - ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, swoistym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników. Do najważniejszych należą psychofizyczny rozwój dziecka oraz wpływ środowiska. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy, jeżeli któryś z etapów rozwoju mowy opóźnia się koniecznie skonsultuj się z logopedą.

Pomoc logopedy może być przydatna także w przypadku, gdy dziecko:

• rodzi się przedwcześnie z objawami wcześniactwa,
• manifestuje problemy neurorozwojowe,
• rozwija się wolno i nieharmonijnie,
• ma stwierdzone nieprawidłowe napięcie mięśniowe,
• późno podnosi główkę, późno siada i późno chodzi,
• ma lub miało kłopoty ze ssaniem, połykaniem, gryzieniem, żuciem,
• nieprawidłowo reaguje lub wcale nie reaguje na dźwięki otoczenia,
• mało gaworzy,
• jest mało aktywne głosowo,
• oddycha przez usta,
• uporczywie ślini się (nie kontroluje wycieku śliny),
• ma nieprawidłowo zbudowane narządy mowy między innymi język, podniebienie,
• zbyt długo było karmione butelką i ssie smoczek (ponad 6, 9 miesiąc życia),
• jest nadruchliwe lub apatyczne.

GIMNASTYKA BUZI I JĘZYKA

gimnastyka_buzi_i_jezyka(1).pdf

Dobra artykulacja polega na czystym, wyraźnym, dokładnym i swobodnym wymawianiu wszystkich głosek języka polskiego. Każda z nich wymaga odpowiedniego ukształtowania rezonatora, tj. właściwego położenia języka, podniebienia miękkiego, stopnia opuszczenia żuchwy oraz ułożenia warg. Koordynacja tych elementów daje efekt w postaci głoski.

Ćwiczenia rozwijające motorykę narządów artykulacyjnych powinny być wykonywane nie tylko przy korekcji zaburzeń mowy, ale także przy poprawianiu wyrazistości i płynności mowy oraz w profilaktyce zaburzeń. Począwszy od dzieci 3-letnich przewiduje się odpowiednie zabawy ćwiczące narząd mowy i uwrażliwiające na dźwięki otoczenia.

Ćwiczenia artykulatorów powinny być wykonywane bardzo dokładnie, bez pośpiechu.

ZABAWY I ĆWICZENIA WARG I POLICZKÓW

Minki – naśladowanie min: wesołej - płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki, smutnej - podkówka z warg, obrażonej - wargi nadęte, zdenerwowanej - wargi wąskie.

Całuski - przesyłanie całusków, wargi wysunięte do przodu, cmokanie.

Rybka - wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb.

Groźny pies – naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów, warczenie psa.

Gorąca zupa – dmuchanie na złożone w kształcie talerza ręce.

Echo - dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, e, u, y, i

Nawoływanie- Przedłużanie głosek trwałych w wyrazach np. Małgooooooosia

Kotki – dziecko robi pyszczek (wargi do przodu) i przesuwa nim w prawą i w lewą stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko trzyma słomkę). Kot ziewa, oblizuje się itp.

Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.

Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł - dziecko palcami uderza w policzki.

Zajęczy pyszczek – wciąganie policzków do jamy ustnej.

Motorek - parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.

Wzywanie pomocy - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o - naśladowanie karetki pogotowia, i-u - naśladowanie policji, e-u - naśladowanie straży pożarnej.

ZABAWY I ĆWICZENIA JĘZYKA

Kotki - kotek pije mleko (szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi).

Zmęczony piesek - dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę. Sięgnij jak najdalej - kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę.

Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. W trakcie zabawy naśladujemy płukanie buzi wodą - powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp.

Język na defiladzie - język maszeruje jak żołnierz: na raz - czubek języka na dolną wargę, na dwa - czubek języka do prawego kącika ust, na trzy - czubek języka na górną wargę, na cztery - czubek języka do lewego kącika ust.

Cyrkowiec - język próbuje wykonać różne sztuczki np. górkę - czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę - przez którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę - układanie wąskiego języka, wahadełko - przesuwanie językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą, język nie dotyka warg.

Łyżeczka - unoszenie przodu i boków języka,

Łopatka - wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.

Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się iha, iha.

Żabka - dziecko z talerzyka zbiera płatki kukurydziane za pomocą czubka języka, stara się wyciągnąć długi język, jak u żaby.

Język masażysta - czubek języka masuje delikatnie podniebienie, dziąsła na górze i dole, wargi, policzki od środka, próbuje rysować kreseczki, kółeczka

ZABAWY I ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO

Zabawa z wykorzystaniem bajeczki logopedycznej „Chory Tomek”:

Tomek bardzo źle się czuł i zachorował. Chłopiec był kapryśny, nie chciał jeść, był senny i bardzo kaszlał (naśladowanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej, kaszel z językiem daleko wysuniętym do przodu).

Mamusia wezwała pogotowie (eo, eo, au, au,).

Przyjechała pani doktor i zaleciła Tomkowi płukanie gardła, połykanie tabletek, picie syropu (naśladowanie tych czynności) oraz inhalacje (zaciskanie na przemian dziurek nosa i wolne oddychanie).

Chłopiec bardzo zmęczony, ziewa i zasypia. Podczas spania chrapie (na wdechu i wydechu).

Nadmuchiwanie baloników.

Puszczanie baniek mydlanych.

Echo - powtarzanie sylab: ka, ko, ke, ku, ky, ki, ką, kę; ak, ok, ek, uk, yk, ik, ąk, ęk; aka, oko, eke, uku, yky, iki; tak samo z głoską „g”.

Głębokie oddychanie ustami przy zaciśniętych nozdrzach.

Głębokie oddychanie nosem przy zamkniętych ustach.

ZABAWY I ĆWICZENIA ŻUCHWY

Naśladowanie ziewania.

Wąchanie kwiatów - duży wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski aaa (jako zachwyt), ooo (jako zdziwienie).

Chwytanie górnej wargi dolnymi zębami.

Opuszczanie i unoszenia żuchwy.

Wymawianie szerokiego a i przechodzenie do wymawiania a połączonego z głoską s (aaas).

Ruchy żuchwy w prawo i w lewo przy wargach rozchylonych i zamkniętych.

Głęboki wdech nosem i wydech ustami z jednoczesną wymową głoski a, tak samo z wymową głoski o.

Zestaw ćwiczeń oddechowych:

Ćwiczenia oddechowe, które proponuję mają na celu:

 - wyrobienie oddechu przeponowego

 - poszerzenie pojemności płuc

 - rozróżnianie fazy wdechu i wydechu

 - wyrobienie umiejętności pełnego i szybkiego wdechu i wydłużenia fazy wydechowej

 - mówienia na wydechu

 - dostosowania długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi

 - zsynchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.

Ćwiczenia oddechowe powinno się wykonywać systematycznie, raz lub dwa razy w ciągu dnia po około 5 minut, a więc przy rozmaitych formach aktywności.

W każdym ćwiczeniu ruchowym przestrzegamy zgodności faz ruchu z fazami oddechowymi:

 - przy uniesieniu ramion w górę - wydech nosem

 - przy opuszczeniu - wydech ustami

 - przy wyproście tułowia - wdech nosem

 - przy skłonie - wydech ustami.

 I.

 1. wdech nosem , wydech ustami (ćw. w poz. stoj.)

 2. głęboki wdech z wypukleniem klatki piersiowej i długi wydech zakończony rozluźnieniem całego ciała (ćw. w poz. leż.)

 3. dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami: wdech z uniesieniem ramion, wydech z opuszczeniem ramion (ćw. w poz. siedz. i klęczącej).

 4. chłodzenie gorącej zupy na talerzu ( ręce złożone na kształt talerza) - dmuchanie ciągłym strumieniem.

 II.

 1. wdech z wyciągnięciem rąk przed siebie, wydech z opuszczeniem rąk(ćw. w poz. stoj.)

 2. wdech wraz z uniesieniem nóg, wydech wraz z opuszczeniem kończyn (ćw. w poz. leż)

 3. dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami : wdech w pozycji wyprostowanej, wydech przy skłonie w przód (ćw. w poz. siedz.)

 4. dmuchanie na kolanie, wycięte z bibuły listki.

III.

 1. wdech z wyciągnięciem rąk ku górze, wydech z opuszczeniem rąk w dół (ćw. w poz. stoj.)

 2. wdech z wyciągnięciem rąk za głowę, wydech z opuszczeniem rąk do tułowia (ćw w poz. leż)

 3. wdech z uniesieniem rąk ku górze w pozycji klęczącej, siad na piętach, wydech ze skłonem w przód, ręce oparte na podłodze (ćw. w poz. siedz.)

 4. wdychamy zapach lasu- w staniu obok krzesła ,dzieci wykonują na przemian wdech i wydech. Przy wdechu - stają na palcach i unoszą ręce. Przy wydechu- opadają na całe stopy i opuszczają ręce.

 IV.

 1. wdech z podniesieniem rąk w górę, w bok, wydech ze skłonem w przód (ćw. w poz. stoj.)

 2. wdech z uniesieniem nóg i wyciągnięciem rąk jak najdalej od siebie, wydech wraz z rozluźnieniem całego ciała (ćw. w poz. leż)

 3. wdech oczy otwarte, wydech z zamknięciem oczu i rozluźnieniem mięśni (ćw. w poz. siedz.)

 4. dzieci siadają w kole, w środku leży duża obręcz. Każde dziecko otrzymuje kulę z waty i próbuje ją wdmuchać do środka koła. Zabawę powtarzamy 2, 3 razy.

 V.

 1. wdech - ręce na biodrach , skłon w bok, wydech w pozycji wyprostnej (ćw. w poz. stoj.)

 2. wdech z przyciśnięciem rąk do podłogi, wydech zakończony rozluźnieniem całego ciała (ćw. w poz. leż)

 3. wdech w pozycji siedzącej, wydech podczas kładzenia się na plecy (ćw. w poz. siedz.)

 4. Jesienny wiatr.

 Dzieci, stają w rozsypce, robią wdech, a następnie długi wydech ustami, naśladując dmuchanie wiatru.

VI.

 1. Wdech z odchyleniem rąk do tyłu i wypukleniem klatki piersiowej, wydech z opuszczeniem rąk (ćw. w pozy. stoj.)

 2. wdech z uniesieniem rąk ku górze w pozycji klęczącej, siad na piętach, wydech ze skłonem w przód, ręce oparte na podłodze.(ćw. w pozy. siedz.)

 3. leżenie tyłem wdech ustami, siad prosty wydech (ćw. w poz. leż)

 4. Dzieci otrzymują kartki z bloku dużego formatu i słomki.

Pędzlem nakładają kilka kropel farby, a następnie je rozdmuchują w jednym kierunku.

BAJKI ARTYKULACYJNE

Pyszna zupa jarzynowa

Wyobraź sobie, że Twoja buzia to kuchnia, w której przygotowujesz zupę jarzynową. Najpierw umyj wszystkie warzywa (wykonywanie kołowrotka językiem). Następnie obierz ziemniaki, marchewkę, pietruszkę, seler (wielokrotne przesuwanie czubkiem języka od wałka dziąsłowego do podniebienia miękkiego). Teraz pokrój kalafior, por i przed chwilą obrane warzywa ( energiczne wymawianie na wydechu: ciach, ciach, ciach). To wszystko wrzuć do gotującej wody i mieszaj (kołowrotek językiem). Zanim skosztujesz zupy, podmuchaj na nią ( wdech przez nas, wydech przez usta). Spróbuj smakowitej zupki (mlaskanie). Ale pyszna zupa jarzynowa! ( oblizywanie czubkiem języka warg dookoła).

Pan języczek na spacerze

Wyobraź sobie, że jesteś Panem Języczkiem, który w piękny, słoneczny dzień wybiera się na długi spacer. Najpierw podziwiaj błękitne niebo ( przesuwanie czubka języka od wałka dziąsłowego do podniebienia miękkiego), potem piękne wzgórza ( przesuwanie czubka języka po wewnętrznej stronie policzków). Teraz policz drzewa ( liczenie językiem górnych i dolnych zębów), a następnie przyjrzyj się pasącemu się na łące koniowi ( kląskanie). Wyciągnij się na zielonej trawie ( wysuwanie języka na brodę). Teraz wspinaj się po górach ( wyciąganie języka w kierunku nosa). Jesteś na szczycie. Pójdź w lewą a następnie w prawą stronę ( wysuwanie języka w kierunku lewego i prawego ucha)- tu spotykasz pięknego, pręgowanego kotka, który na śniadanie wypił mleko ( dziecko, mając szeroko otwarte usta oblizuje wargi

Musztra I

 Język maszeruje jak żołnierz na defiladzie:

 RAZ!- czubek języka na górną wargę.

 DWA!- czubek języka do lewego kącika ust.

 TRZY!- czubek języka na dolną wargę.

 CZTERY!- czubek języka do prawego kącika warg.

Musztra II

 Język maszeruje jak żołnierz na defiladzie:

 RAZ!- czubek języka na górną wargę.

 DWA!- czubek języka na dolną wargę.

 TRZY!- czubek języka do lewego kącika ust

 CZTERY!- czubek języka do prawego kącika warg.

Malowanie

 Malarz maluje sufit (przesuwamy językiem po podniebieniu od zębów do podniebienia miękkiego).

 Zamalowuje plamy w kilku miejscach ( czubkiem języka dotykamy kilka razy podniebienia).

 Następnie maluje ściany ( przesuwamy językiem po wewnętrznej części policzków).

 Została jeszcze do pomalowania podłoga ( opuszczony jak najniżej język przesuwa się po dolnych dziąsłach).

 Oraz przedpokój ( przesuwamy językiem po zewnętrznej stronie zębów).

 Na koniec malarz pomalował okno ( oblizujemy językiem wargi).

 Indianie

Indianie wyruszają ze swojej wioski na polowanie. Żegnają się ze swoimi dziećmi ( cmokając całujemy palce prawej ręki) i żonami ( cmokając całujemy palce lewej ręki).

Wsiadają na swoje konie i jadą ( naśladujemy językiem tętent koński, zmieniając brzmienie przez inny układ warg), przez most ( usta jak do „u” i kląskanie), a potem przez prerię ( ustawiamy usta jak do „i” i kląskamy).

Konie zmęczyły się ( parskanie) i dają znak, że chcą pić: ihaha, ihaha.

Indianie zatrzymują swoje konie: prrr…prrr…prrr…

Konie piją ( ruchy języka z dołu do góry, naśladujące picie zwierzęcia).

Nagle Indianie ujrzeli zwierzynę i strzelili z łuku. Zbliżała się noc, więc musieli rozpalić ognisko. Nie mieli zapałek. Zaczęli od małej iskierki i musieli mocno dmuchać, żeby ognisko się rozpaliło ( dmuchanie w złączone ręce).

Upiekli na ogniu zwierzynę i zrobili sobie ucztę ( mlaskanie i oblizywanie szeroko otwartych ust).

Po jedzeniu zapalili fajkę pokoju (między wargi wkładamy szpatułkę lub ołówek i mocno trzymamy).

Po pewnym czasie zachciało im się spać ( ziewanie) i zasnęli (chrapanie).

Rano Indianie zwołali rozbiegane konie: a-e-o, y-u-i ( przeciągamy samogłoski).

Wsiedli na nie i pojechali przez prerię ( usta jak do „i” kląskanie), a potem przez most ( usta jak do „u” i kląskanie).

Wrócili do wioski i witają się ze swoimi dziećmi (cmokając całujemy palce prawej ręki) i żonami (cmokając całujemy palce lewej ręki).

Krasnoludek w buzi

Pewnego dnia, krasnoludek, który mieszka u każdego w buzi, robił wielkie porządki.

Najpierw umył dokładnie ściany ( przesuwamy językiem po wewnętrznej powierzchni lewego, potem prawego policzka).

Potem umył sufit ( przesuwamy język po podniebieniu w przód i w tył).

Podłoga tez była brudna, więc umył ją bardzo dokładnie (opuszczony jak najniżej język myje dolne dziąsła).

Okna tez musiały zostać umyte. Najpierw umył ich stronę zewnętrzną, a potem od środka ( język wędruje po stronie zewnętrznej a potem wewnętrznej zębów).

Potem umył schody w przedsionku ( język przesuwa się w stronę dolnej wargi i wysuwa na brodę).

Komin tez musiał zostać wyczyszczony ( język wysuwa się w kierunku wargi górnej i nosa).

Kiedy spostrzegł z okna przechodzącą sąsiadkę, pomachał jej ściereczką (język wędruje od jednego kącika ust do drugiego).

Na koniec wytrzepał dywany ( wyciągnij język, pochyl głowę i nią potrząśnij).

W ten sposób cały dom został wysprzątany.

 Pieczemy ciasto

 Wkładamy do miski:

 -jajka- wysuwamy i cofamy język,

 - cukier- wysuwamy i cofamy język.

Ucieramy- oblizujemy szeroko otwarte usta.

Wkładamy masło- wysuwamy i cofamy język.

Następnie dosypujemy mąkę- wysuwamy i cofamy język.

Dodajemy jeszcze rodzynki- wysuwamy i chowamy język.

Kosztujemy, czy wszystko dodaliśmy- mlaskanie.

I oblizujemy łyżkę- podnosimy język do nosa i opuszczamy na brodę.

Przekładamy ciasto do tortownicy- wysuwamy i chowamy język.

I wkładamy do pieca- szeroki język wysuwamy i chowamy.

Ciasto w piecu rośnie- praca policzków (nadymanie).

Wyciągamy ciasto z pieca- wysuwamy i chowamy język.

Ale ono jest jeszcze bardzo gorące- dmuchamy.

Kosztujemy- poruszamy buzią –żucie.

Zostały nam okruszki :

 -na ustach: oblizujemy wargi,

 -w kącikach ust: język na boki,

 -na ząbkach- oblizujemy ząbki.

Bardzo nam smakowało to ciasto- cmokamy.

Ćwiczenia usprawniające język, wargi, policzki (wersja uproszczona)

JĘZYK

• Mlaskamy
• Układamy język w rurkę
• Wypychamy językiem policzki
• Układamy język w koci grzbiet
• Wsuwamy język pod górną i dolną wargę
• Otwieramy buzię – język od kącika do kącika
• Dotykamy czubkiem języka ząbków
• Czubkiem języka przesuwamy w głąb - do podniebienia

WARGI

• Cmokamy
• Parskamy, prychamy
• Robimy dzióbek i otwarte usta
• Masujemy wargi paluszkami
• Układamy wargi do układania samogłosek (mogą być ćwiczenia w lusterku)

POLICZKI

• Poruszamy policzkami jak żaba
• Napinamy policzki wraz z wargami
• Wydymamy i wciągamy policzki
• Masujemy policzki

Pomocne przy usprawnianiu – lusterka, piórka

Hanna Kuźmicz